-Dr. Gert Jan Mulder- Henri Bontenbal: De technocraat die leider moest worden

Bontenbal had nooit een stevig mandaat binnen de partij. Hij werd niet gekozen na een congresstrijd, maar benoemd door een partijbestuur in paniek. In peilingen bleef het CDA onder zijn leiding op een schamele 4 à 5 zetels hangen. De ooit trotse volkspartij was gedegradeerd tot een randverschijnsel, terwijl Bontenbal zelf zich leek te verschuilen achter zijn filosofische essays en technocratische uitweidingen over klimaatbeleid.

Waar is het vuur, de visie, de strijd? In Bontenbals optredens ontbreekt elke vorm van charisma of politieke flair. Zijn taalgebruik is wollig en zijn overtuigingen zijn vaak verward. Hij spreekt graag over waarden, geloof en traditie, maar weet dat zelden te vertalen naar concrete standpunten of politieke actie. Zijn fameuze NRC-column waarin hij zich verzette tegen het ‘culturele nihilisme’ van deze tijd, werd door sommigen geprezen als diepzinnig, maar oogstte bij velen slechts gefronste wenkbrauwen. Het klonk als een essay uit een theologisch tijdschrift, niet als het manifest van een politieke leider.

Wie denkt dat het CDA onder Bontenbal een koers zoekt tussen links en rechts, vergist zich. Op het gebied van klimaatbeleid is hij een GroenLinkser in CDA-verpakking. Zijn plannen sluiten naadloos aan bij de ideologie van Frans Timmermans: CO₂ als morele zonde, gedragsdwang als deugd, en een toekomstbeeld waarin de staat steeds dieper ingrijpt in het dagelijks leven van burgers. Hij propageert warmtepompen, windparken en transities alsof het sacramenten zijn – zonder oog voor kosten, haalbaarheid of draagvlak. Eén GroenLinks is al meer dan genoeg. Nederland heeft geen tweede nodig, en zeker niet in christendemocratische vermomming.

Misschien wel het meest stuitende aspect van Bontenbals leiderschap is zijn morele superioriteit. Steevast roept hij op tot ‘fatsoen’, tot ‘gematigdheid’ en ‘respect in het debat’. Maar wie zich herinnert aan de coronaperiode, weet dat uitgerekend Bontenbal zich toen schuldig maakte aan het verspreiden van haatdragende, polariserende en soms ronduit extremistische uitlatingen over critici van het coronabeleid. Hij verweet anderen onfatsoenlijk gedrag, terwijl hijzelf mensen wegzette als wappies, antivaxers of gevaarlijke idioten – zonder enige nuance of zelfreflectie. Zijn Twitter-account fungeerde in die tijd eerder als digitale guillotine dan als platform voor dialoog. Dat velen dat nog niet zijn vergeten, lijkt hij zelf gemakshalve over het hoofd te zien.

Het CDA onder Bontenbal is geen volkspartij meer, maar een laboratorium voor een post-christelijk gedachte-experiment: wat als we moraal en bescheidenheid boven pragmatiek en machtspolitiek zetten? Het antwoord zien we in de stembusuitslagen. Bontenbal spreekt tot een minieme groep hoogopgeleide, zelfrelativerende gelovigen die graag lezen over Augustinus en subsidiariteit, maar niets verwachten van de politiek. De gewone CDA-kiezer – agrariër, ondernemer, verpleegkundige – is allang overgestapt naar BBB, PVV of NSC.

In debatten is Bontenbal vaak afwezig – letterlijk of figuurlijk. Als hij spreekt, klinkt het als een wetenschapper die per ongeluk op een partijcongres is beland. Zijn optreden bij het RTL-verkiezingsdebat in 2023 was pijnlijk: een man met een goed hart, maar zichtbaar niet op zijn plek tussen politieke roofdieren. Zelfs Sigrid Kaag en Jesse Klaver zagen er meer strijdlustig uit.

Henri Bontenbal is zonder twijfel een sympathiek en erudiet mens. Maar sympathie is geen leiderschap. In een tijd van politieke polarisatie, geopolitieke onzekerheid en maatschappelijke onrust, biedt hij geen richting, geen helderheid en geen daadkracht. Zijn CDA is een partij geworden voor de achterflap van een essaybundel – niet voor de kiezer die zijn maand niet rondkomt of zich zorgen maakt over zijn land.

Wat resteert is tragiek: de tragiek van een partij die vergat hoe ze moest vechten, en van een leider die predikt over fatsoen, maar zijn eigen verleden daarin nog te vereffenen heeft.