Nieuwe wet geeft ministers macht om organisaties te verbieden – zonder rechter

Het is bijna ongelooflijk dat zoiets in een land als Nederland nog serieus besproken wordt. Want laten we helder zijn: organisaties die strafbare feiten plegen, kunnen nu al via de rechter worden verboden. En dat gebeurt ook – van de Hells Angels tot Satudarah. Dat proces werkt. Het is gecontroleerd, juridisch onderbouwd en grondwettelijk verankerd.

Maar dat is voor sommige politici blijkbaar niet snel of makkelijk genoeg. Dus schuift men nu een voorstel naar voren dat de minister van Justitie – lees: de politiek – de macht geeft om eenzijdig te beslissen wie verboden wordt en wie niet. Zonder rechter. Zonder eerlijk proces. Zonder onafhankelijke toetsing.

Het wetsvoorstel stelt dat organisaties verboden kunnen worden als ze “stelselmatige strafbare feiten” plegen, “fundamentele rechtsbeginselen aantasten” of de samenleving “ontwrichten.”

Dat klinkt indrukwekkend, maar is juridisch gezien een puinhoop van vaagheid. Want wie bepaalt wat “ontwrichtend” is? Of wat precies een “fundamenteel rechtsbeginsel” is? De minister? De coalitie? De krant?

Een boer die mest dumpt bij een protestactie? Een klimaatactivist die op de A12 gaat zitten? Een kerkgemeente die zich verzet tegen woke-wetgeving? Allemaal potentieel ‘ontwrichtend’ als het in de verkeerde politieke handen valt.

Het argument dat de wet nodig is omdat motorbendes zich hergroeperen onder een andere naam, is een flauw rookgordijn. Want ook dat probleem wordt al aangepakt met bestaande wetgeving. De rechter kijkt niet alleen naar het naambordje, maar ook naar de feitelijke activiteiten. Clubs die proberen terug te komen, worden opnieuw aangepakt. Het is niet makkelijk – en dat hoort ook zo te zijn in een rechtsstaat.

We leven niet in een dictatuur waarin de regering met een pennenstreek kan bepalen welke organisatie bestaat en welke niet. Daar hebben we rechters voor. Grondrechten voor. Checks and balances.

Deze wet breekt met dat principe. Het maakt politieke willekeur mogelijk. En daar is maar één reden voor: meer macht voor de overheid, minder vrijheid voor burgers.

En laten we eerlijk zijn: de discussie draait allang niet meer om motorbendes. Dat is het glijmiddel waarmee men deze wet probeert te verkopen. De échte implicatie zit in de praktijk: het gereedschap om elke ongewenste organisatie aan te pakken als die de politieke machthebbers niet zint.

Neem Extinction Rebellion. Wat zij doen – snelwegen blokkeren, eigendommen vernielen – is nu al strafbaar. Daarvoor heb je geen nieuwe wet nodig. Wil je ze als terreurorganisatie aanmerken? Dan heb je daar andere wettelijke mogelijkheden voor.

Hetzelfde geldt voor boerenactiegroepen. Gooien ze met mest? Strafbaar. Veroorzaken ze gevaarlijke situaties? Pak ze aan. Maar maak geen wet waardoor ze als collectief politiek verboden kunnen worden, enkel omdat ze het verkeerde geluid laten horen.

Dat is ook precies wat de Raad van State in 2019 al oordeelde: er zijn geen zwaarwegende redenen om dit wetsvoorstel in te voeren. Nederland heeft al een werkend juridisch systeem. Waarom daar een politieke shortcut aan toevoegen?

Dat GroenLinks/PvdA en de ChristenUnie zich inmiddels hebben teruggetrokken als initiatiefnemers is veelzeggend. Zelfs zíj voelen dat deze wet gevaarlijk, onevenwichtig en ongrondwettelijk is. Alleen de hardliners van VVD en CDA lijken nog enthousiast.

Als deze wet erdoor komt, dan zijn we als land één stap dichter bij een overheid die zelf bepaalt wie ‘goed’ is en wie ‘fout’. Die zichzelf het recht toe-eigent om organisaties te verbieden zonder dat er een rechter aan te pas komt. En dat is geen veiligheid – dat is tirannie onder het mom van veiligheid.

Dinsdag stemt de Eerste Kamer. En het is te hopen dat daar nog voldoende verstandige mensen zitten die deze gevaarlijke wet met een harde klap de prullenbak in stemmen. Want vrijheid is kwetsbaar – en wetten als deze zijn de eerste barst in het fundament van de rechtsstaat.