Amerika blijft onverstoorbaar Amerikaans

In Europa ging het over Poetin en de Krim, en in Amerika bleef dat ook niet onbemerkt. Op een maandag dat de hoofdstad Washington vanwege een paar centimeter sneeuw door government shut down platlag, stelde president Obama Rusland zelfs heel voorzichtig economische sancties in het vooruitzicht. Het is niet zo dat Amerika geen oog heeft voor de buitenwereld, ik zag op een aantal zenders zelfs hele goede discussieprogramma's over hoe het nu met de 'reset' tussen Obama en Poetin verder moet. Maar op de Krim is geen schot gelost en het raadsel rond de vermiste airliner van Malaysia Airlines hield de televisiezenders veel meer bezig en werd door allerlei luchtvaartexperts vanuit alle invalshoeken - ook de meest onwaarschijnlijke - belicht. Amerikanen houden van speculeren, maar laten zich nooit echt door complottheorieën meeslepen. Ik blijft dat een eigenaardige combinatie vinden. Enerzijds wordt al het nieuws op hoge toon gebracht, overdreven en met stemverheffing, maar ze verliezen de empirie nooit uit het oog. Amerikanen houden van actie, maar anderzijds wordt er ook eindeloos veel gepraat. Dat gaat maar door, op beeldschermen waarop de beurskoersen te volgen zijn, basketbalwedstrijden worden gespeeld, weerswaarschuwingen worden afgegeven, en eindeloos veel commercials voorbijkomen voor gezondheidszorg tegen allerlei kwalen die je weer oploopt door al die burgers en steaks. En dat allemaal tegelijk. Het is een cyclus die zichzelf voedt, weer afbreekt, en nooit gebrek aan eetlust heeft.

Ik was in Amerika, eerst in Washington en later in Charleston, op een internationale journalistenreis, over TTIP, de Transatlantic Trade & Investment Partnership,dat tot een ambitieus vrijhandelsakkoord tussen de VS en de EU moet leiden. Er ging een vierdaags bezoek aan Brussel aan vooraf. Een mooi reisje dus, niet door u betaalt, maar door de Amerikaanse belastingbetaler. De Amerikaanse regering geeft topprioriteit aan dit project, dat nochtans weinig bekendheid geniet bij het grote publiek en vooral kleine en middelgrote bedrijven tot meer export moet gaan verleiden. Ik ben er als niet-expert (want geen econoom) nog niet uit wat TTIP precies voorstelt, maar er werd door iedereen wel altijd gezegd dat het 'huge' was en een 'big deal'. Dit omdat de economieën van de VS en de EU ondanks alle opwinding over de 'BRIC's' nog altijd goed zijn voor meer dan de helft van de wereldeconomie en het leeuwendeel uitmaken van de wereldhandel. Dan liggen bezoeken aan de federale hoofdsteden Brussel en Washington voor de hand, want daar zitten de diplomaten en de denktanks die het hele proces begeleiden en van wisselende definities voorzien. U leest het goed: wisselende definities, want waar het bij de ene expert om vrijhandel en handelsliberalisering gaat, gaat het voor de ander juist om regulering en harmonisering. En alle deskundigen benadrukten het belang van transparantie en menen dat het TTIP-proces bijzonder transparant verloopt. Ik ben de afgelopen twee weken met zoveel verschillende definities en afkortingen gebombardeerd (u weet ongetwijfeld beter dan ik wat de voor- en nadelen van ISDS zijn) dat het mij mede vanwege de jetlag nog even duizelt.

Het bezoek aan Charleston, aan de Atlantische kust van het zuidoosten van de VS, was bedacht omdat daar de bedrijven zitten die van TTIP kunnen gaan profiteren. En natuurlijk ook omdat Charleston een charmante zuidelijke stad is, een van de oudste van de VS, met een historische binnenstad, een grote groeiende containerhaven, een nieuwe vestiging van Boeing waar de 787 dreamliner wordt gebouwd, en een infra-structuur van high tech die de regio moet klaarstomen voor de eenentwintigste eeuw. Want in Amerika gaat het nog steeds om de toekomst, die al in het hier en nu opdoemt. Mij had een bezoek aan de bankroete autostad Detroit ook interessant geleken, maar dat is verleden tijd, en daarop zijn de Amerikanen van oudsher niet zo gericht. Wat wel zo prettig was, want Charleston - waar ook de gelijknamige dans vandaan komt - is een stad waar het leven goed is, met stranden, swingende cafés en goede restaurants. In die zin belichaamt Charleston het perfecte compromis tussen de EU en de VS, beide soft powers die anders dan de roestende grootmacht Rusland de toekomst hebben. Krim of geen Krim.

U merkt het al: ik ben geen tegenstander van TTIP, op papier ziet het er allemaal mooi uit en ik geef u hier alvast een sfeertekening. De experts en de spindoctors waren het erover eens dat de EU er nog meer van gaat profiteren dan de VS. Wat ik allemaal nog moet zien. Want handel is ook vaak handel in gebakken lucht, en daar hebben ze aan beide zijden van de Atlantische Oceaan de laatste jaren genoeg ervaring mee. In sommige Europese landen (Duitsland, Denemarken, Oostenrijk) is TTIP al behoorlijk controversieel, in Amerika ligt er naar mijn indruk nog niemand wakker van. Wat normaal is, want handelen moet je gewoon doen. Praten doen ze in Amerika over andere zaken: over basketbal, over het weer, over de groeikansen van de economie. Als Obama uit het raam kijkt van het Witte Huis, ziet hij aan de overkant van Lafayette Park bij de Kamer van Koophandel in grote letters de oproep Jobs, Jobs, Jobs! Net als in de jaren dertig draait het daar in Amerika nog steeds om. En net als Franklin Delano Roosevelt is Barack H. Obama op zoek naar een New Deal. Er zijn mensen die denken dat TTIP dat kan worden. Dat zou een opmerkelijke transformatie zijn, want TTIP staat voor de uitbouw van het wereldwijde kapitalisme, waar Roosevelts New Deal voor protectionisme stond. Beide tradities passen overigens bij Amerika, het land dat onverstoorbaar Amerikaans blijft en zich steeds weer opnieuw weet uit te vinden, onbeperkte mogelijkheden of niet.