Gelukkig is hedendaagse kunst niet belerend

Er zijn talloze redenen voor de vervreemding tussen 'de massa' en 'de elite'. Momenteel spelen terechte zorgen over de onderschatting van een islamitische vijfde colonne in Nederland. Als er weer een bail-out nodig is, richt het inbegrip zich op 'Brussel' en de politici die onze nationale soevereiniteit verkopen terwijl ze geld toe geven. Zeker is dat de ene groep de andere niet begrijpt en dat ze van elkaar vervreemd zijn geraakt.

Een bron van vervreemding die zelden het publieke debat bepaalt, maar wel continu aanwezig is, is het domein van de kunsten. Specifieker: hedendaagse kunst die op uitgebreide bescherming kan rekenen van een culturele elite, wier voornaamste criterium voor 'kunst' vervreemding überhaupt lijkt te zijn. Zo lezen we in de Telegraaf van vandaag dat het Noordbrabants Museum werk gaat vertonen van een mevrouw die kunst in dode dieren ziet. Ze wil platgereden konijnen laten zien en 'een pièta van vossen'. Het zal allemaal wel.

Dat er een diepe crisis in de hedendaagse kunst heerst, hoeft zich alleen maar te herinneren dat het museum Boijmans van Beuningen een pindakaasvloer heeft aangekocht omdat het kunst zou zijn. Wat in hemelsnaam is de gemene deler tussen Rafaël en een pindakaasvloer? Precies niets. En toch heet ook dat laatste kunst. Hier gaat iets goed mis.

Wat er vooral misgaat, of beter: is misgegaan, is de introductie van het idee dat kunst een idee moet bevatten én dat het kunstobject zelf van compleet ondergeschikte waarde is aan dat idee. Je kunt de grootst mogelijk rommel maken, maar als het een idee bevat, een conceptueel alter ego heeft, dan is alles in orde. Vandaar de pindakaasvloer, of het onopgemaakte bed van Tracy Emin. Ze zouden ideeën uitdrukken.

Maar dit is niet de enige reden waarom een overgrote meerderheid op geen enkele manier kunst in 'kunst' ziet. Dit is niet de reden voor hun aversie er tegen, en noch is het schaamteloos steunen van dit soort dingen door een culturele elite dat. Wat pas echt wringt, wat echt vervreemdt, is de drang die kunstenaars voelen het klootjesvolk op te leiden, te confronteren, de maat te nemen, belachelijk te maken. Want het zijn niet zomaar kunstwerkjes om een idee gebroddeld, het zijn pamfletten en aanklachten. Zo wil de dodedierenmevrouw ons wijzen op het gebrek aan dierenrechten.

Hedendaagse kunst is voor een groot deel intens moralistisch en vervreemdt moedwillig de maker en de toeschouwer. Ik vind het niet gek dat daar weerstand tegen bestaat. Want wie zou zich de les (kunnen!) laten lezen door een klasse die de massa in een compleet vreemde taal uitscheldt en beleert?