Een liefdevolle priester is heengegaan: pater Elias Leyds, bedankt voor alles

Op de website van de Broeders van Sint Jan leggen zijn medebroeders uit dat hij in zijn kamer in Oisterwijk dood werd aangetroffen. Er wordt onderzoek gedaan naar de omstandigheden van zijn dood. Ik heb rondgebeld en dergelijke, maar het is werkelijk niet bekend wat er precies gebeurd is. Wat we wel weten is dat pater Elias blakend van gezondheid léék. Hij had allemaal plannen, was extreem actief, sportte veel, en had zelfs plannen om weer te gaan kamperen in de bergen. De man leek onverwoestbaar.

Broeder Elias werd geboren als Frederik Boudewijn Leyds. Hij was niet katholiek. In onze gesprekken legde hij uit dat hij wat afreisde en dat hij op een gegeven moment in Ierland terecht kwam, dit vanwege de liefde (voor een heel leuke meid). Die relatie werd beëindigd uiteindelijk, maar zei hij tegen me, het is wel wat hem op het katholieke pad zette. Hij werd katholiek en, meer, hij begon zijn noviciaat in Frankrijk, deed daar zijn theologieopleiding, en in 1994 werd hij dan officieel priester.

Als priester heeft hij veel avonturen meegemaakt. Het begon in Enschede, maar waar hij vooral heel mooi over kon vertellen was zijn werk in Oost-Europa. Met name in Vilnius, Litouwen (1997-2005). Daar werkte hij als gevangenisaalmoezenier. Dat werk, vertelde hij me, was extreem bevredigend - moeilijk, zwaar, in zware omstandigheden en met mensen die veel hadden meegemaakt... maar hij keek daar met heel veel trots en dankbaarheid op terug. Ik had gewild dat iedereen hem daarover kon horen vertellen. De man leerde Oost-Europa daardoor echt goed begrijpen - en hoewel hij ongetwijfeld dingen zag en hoorde die bepaald niet fraai waren is zijn geloof er alleen maar dieper door geworden.

Van 2013 tot 2018 was pater Elias programmadirecteur bij Radio Maria. En in 2020 kwam zijn grote project. Hij stichtte de Nederlandse tak van de katholieke televisiezender EWTN. Daar was hij heel druk mee. Hij plaatste video's op YouTube en kon bevlogen vertellen wat hij nog meer in gedachten had. Hij had een eigen studio in de pastoriewoning waar hij woonde waar hij ontzettend blij mee was (en waarvoor hij bisschop Mutsaerts altijd erg dankbaar voor was). Pater Elias woonde daar met ontzettend veel plezier en vertelde me altijd: "Je moet bij ons langskomen. Het is hier zo mooi." Op de camera (we deden ons onderwijs digitaal omdat ik veel in andere landen ben) liet hij het me zien, maar dat is natuurlijk nooit zo mooi als 'in het eggie.'

Enkele dagen geleden zette hij nog een mooie video online op het YouTube-kanaal van EWTN Lage Landen. Hij was erg bezig met recente ontwikkelingen in de kerk, met de paus die priesters opeens toestemming gaf om homostellen 'te zegenen' onder bepaalde omstandigheden... Maar dat niet alleen. Er is meer gaande in de kerk. Daarover schreef hij meerdere artikelen / essays met daarin vragen aan de paus om opheldering. Die opheldering kwam nooit. Pater Elias maakte meerdere malen duidelijk dat dit voor hem problematisch was; dat het soms leek alsof er bewust onduidelijkheid gecreëerd werd.

Eén van de problemen met de theologie die nu gepusht wordt vanuit Rome was, aldus de pater, de overduidelijke 'deconstructieve' methode die gehanteerd wordt. Dat is een linkse interpretatiemethode die de tradities altijd vernietigt en uiteindelijk alles herinterpreteert op zo'n manier dat het of niets meer voorstelt óf het zo verandert dat het nauwelijks nog herkenbaar is. Dat willen de kerkleiders nu doen met het 'zegenen' van mensen. De 'zegening' (blessing) mag "niet traditioneel" zijn. Niet ritueel. Op een "spontane" wijze.

Maar, zei pater Elias, dan is het al geen zegening meer. Een zegening is per definitie een ritueel. Als je die objectieve betekening weghaalt kan álles een "zegening" zijn. In de video hierboven vertelt hij bijvoorbeeld: "Ik kan mijn hamster in de ochtend een goede dag toewensen, en dat kan dan een zegening zijn." De recente verklaringen vanuit Rome zouden volgens hem "tot klerikale prostitutie" leiden. Daarom wilde hij doorgaan met schrijven - "het is mijn taak om vragen te stellen tot duidelijkheid gegeven is. De opvolger van Sint Peter heeft de plicht om duidelijkheid te geven, niet om meer onduidelijkheid te veroorzaken. Als hij dat wél doet is het alleen maar goed om hem om opheldering te vragen."

"Wat er nu gebeurt is een catastrofe," zei pater Elias ook. Maar, ging hij verder, dat betekent niet dat het einde ook een catastrofe is. Het kán uiteindelijk positief uitpakken, "maar dat kan alleen als we vragen blijven stellen." Zo wilde hij graag van kardinaal Fernandez (een heel invloedrijke kardinaal die de paus duidelijk op een links pad wil zetten en die buitengewoon controversiële boeken geschreven heeft) weten: "Wat bedoelt met zijn boek Mystieke Passie? Het is een obsceen werk. Na een paar pagina's moest ik stoppen met lezen omdat ik het te walgelijk vond."

"Als de hoogste autoriteit op het gebied van Geloof in de kerk heeft kardinaal Fernandez gezegd dat hij niet wil dat het boek verspreid wordt omdat het verkeerd geïnterpreteerd kan worden. Dat is heel, heel gek om te zeggen. Wat hij bedoelt is namelijk dat hij geen spijt heeft van de tekst, maar dat hij medelijden heeft met óns omdat wij te dom zijn om het te begrijpen."

"Oh, vertel ons dan alsjeblieft, eminentie, wat de juiste interpretatie van dit boek is," zei pater Elias daarop. "Het is best mogelijk dat we een beetje intelligenter zijn dan jij denkt. Daarnaast willen we graag weten of je er spijt van hebt dat het gepubliceerd is? Zo niet, waarom niet? Zo wel, nou, dan kan ik alleen maar zeggen: welkom bij het team. We zijn allemaal zondaars. We hebben allemaal dingen gedaan waar we spijt van hebben. Op het moment dat de spijt er is, is er ook solidariteit."

"Je broeders en zusters zullen dan voor je bidden," legde hij uit. "Want we zijn allemaal bondgenoten in de strijd tegen het kwaad; tegen satan. We worden állemaal soms betrokken bij de trucjes en intriges van satan. Samen kunnen we daar doorheen komen. Want de kerk is de Kerk van Christus. Niemand anders kan zeggen dat hij het hoofd van de Kerk is. Christus is het Hoofd van de Kerk."

Hoewel hij dus kritiek had op de recente manier waarop er leiding wordt gegeven vanuit Rome en antwoorden wilde was pater Elias altijd heel positief over de Kerk zelf. Zowel in de video die hierboven geplaatst heb als ook in gesprekken met hem die ik had vanwege mijn opleidingstraject in de kerk. Hij was ervan overtuigd dat het uiteindelijk allemaal goed zou komen. Hij zag elke dag dan ook heel veel positieve ontwikkelingen. Misschien niet in de top in het Vaticaan, maar overal elders wél. En, zei hij meerdere malen, we moeten altijd onthouden dat niets de Kerk kan vernielen. Sterker nog, geloofde hij, dat wat de Kerk wil verzwakken zal haar uiteindelijk alleen maar versterken.

Dat klinkt misschien een beetje als een cliché, maar zo zei hij dat altijd écht tegen me. De idee dat "we" de strijd zouden verliezen was anathema voor hem. De strijd kán niet verloren worden. Christus heeft de strijd immers al gewonnen vóór ons.

Bovenstaande biedt een inzicht in de denkwijze van pater Elias. Maar het vertelt natuurlijk niet het hele verhaal over wie hij ís - niet 'was': zijn ziel leeft immers voort en ik bid voor zijn hemelse welzijn. Hij was extreem goed opgeleid, kon uren met je praten over theologie natuurlijk, maar ook over antieke filosofie. Ik ben een jaar of twintig belijdend Stoïcijn. Ook daar konden we lang over praten - en hij legde dan extreem goed uit hoe het Stoïcisme eigenlijk compleet is gemaakt in Christus. Het Stoïcisme kon de problemen niet echt oplossen - maar was wel goed doordacht door mensen die helaas Christus nooit gezien konden hebben (was natuurlijk al honderden jaren oud als filosofie toen Christus geboren werd).

Natuurlijk hadden we ook meer persoonlijke gesprekken. Over angsten, zonden, gedachten, gezinsleven... Deze man was daarin écht door God gezonden priester. Hij was altijd helder: een zonde is een zonde. Je moet daarmee breken. Je moet ervan af. Je moet je naar Christus keren. Maar hij zei ook altijd: een zonde is een zonde is een zonde. Hij maakte geen onderscheid tussen 'zondaars.' Of je nou relatief kleine zondes hebt zoals de meesten van ons, of heel grote zondes en een heel leven op een zondige manier geleid hebt... uiteindelijk is het allemaal gewoon de zonde; en de zonde is overwonnen door Christus. Het is vergeven als je bij Hem komt in spijt, in liefde, in geloof. Klaar, over en uit.

Als je hem met je had over je gezinsleven en over de gebruikelijke worstelingen in je gezin, dan had hij buitengewoon veel begrip. Je zou denken dat een man die nooit getrouwd is geweest moeite heeft om het huwelijk te begrijpen, maar daar merkte je bij hem niets van. Sterker nog, vaak begreep hij het huwelijk volgens mij beter dan ík.

Daarbij viel het me altijd op dat hij met heel veel respect over anderen praatte in die gezinssituatie - ook over de mensen die helemaal geen katholiek zijn of zelfs maar willen worden. Er was altijd begrip en compassie, en een oproep van hem om je eigen ontwikkeling niet op te dringen aan die anderen; maar om ze met liefde en begrip, en zelfs met nederigheid, tegemoet te treden. Geen "ik heb de waarheid gevonden, houd je bek en doe wat ik zeg," maar: "Ik houd van je, en we gaan dit op een verstandige, liefdevolle manier doen."

En zo is er nog veel meer te vertellen over deze geweldige man, priester en vriend. Vanwege mijn Stoïcijnse manier van leven ben ik niet snel werkelijk ontsteld door dingen. De dood hoort bij het leven, je hebt er geen invloed op, de dood is goed noch slecht, etc. Dat zijn allemaal waarheden die er in getimmerd zijn bij me. Maar ik moet toegeven dat ik gisteren en vandaag echt wel droefheid in mijn hart ervaar. Deze man was zo vol leven, zo actief, leek zo sterk... en hij was vooral zo'n geweldige spirituele begeleider en lieve vriend...

De EWTN Lage Landen project zal ongetwijfeld doorgaan, en dat is maar goed ook. Volg EWTN hier op Twitter en bezoek hun website hier.

Pater Elias, ik en heel veel anderen missen je nú al hevig. Doe een goed woord voor ons bij God. Je zult altijd in ons hart zijn. Deze Avé Maria is voor jou. Dank voor alles wat je voor ons gedaan hebt.