Politici staan stil bij moord op Theo van Gogh: "Afgeslacht vanwege zijn mening"

Op die bewuste dinsdagochtend fietste Van Gogh van huis naar zijn kantoor. Rond kwart voor negen werd hij door Bouyeri beschoten met een HS2000-pistool. Van Gogh werd geraakt door meerdere kogels, net als twee toevallige voorbijgangers. Toen hij zwaargewond op de grond lag, liep Bouyeri op hem af, schoot opnieuw, en sneed hem vervolgens met een groot mes de keel door. Daarna stak hij een brief met een doodsbedreiging aan Ayaan Hirsi Ali op Van Goghs borst.

De gruwelijke details van de moord schokten het land. Bouyeri verklaarde later dat hij handelde “uit geloofsovertuiging” en toonde geen enkel berouw. De moord werd direct in verband gebracht met Submission, de korte film die Van Gogh samen met Hirsi Ali had gemaakt over vrouwenonderdrukking binnen de islam. Volgens NRC (2015) “leidde de film Submission tot de moord op Theo van Gogh.”

Theo van Gogh was berucht én geliefd om zijn scherpe tong. Hij spaarde niemand — politici, religieuze leiders, kunstenaars — allemaal kregen ze ervan langs. Zijn uitgesproken mening maakte hem controversieel, maar ook een symbool van vrije meningsuiting. Voor velen belichaamde hij de Nederlandse recht-voor-z’n-raap-cultuur.

Na zijn dood probeerden schrijvers, kunstenaars en filmmakers zijn nalatenschap levend te houden. Theodor Holman publiceerde meerdere boeken over hem, en makers als Eddy Terstall, Tomas Ross en Leon de Winter verwerkten de moord in theaterstukken en romans. Zelfs jaren later duikt zijn naam nog op in literaire werken, zoals in Leviathan of het hart in de steen (2017) van Max Pam.

Ook vandaag, 21 jaar na dato, roepen politici op tot herdenking — en tot waakzaamheid. Geert Wilders schreef op X: “Vandaag precies 21 jaar geleden werd Theo van Gogh vermoord door een moslimterrorist. Onze vrijheid verdient dagelijkse verdediging, nu meer dan ooit. Daarom zal ik de strijd tegen de terreur van de islam nu harder opvoeren dan ooit. De islam hoort niet bij NL!”

Caroline van der Plas plaatste op X: “Allerzielen… Denkend aan mijn eigen geliefden die er niet meer zijn, maar ook aan Theo van Gogh, die 21 jaar geleden werd afgeslacht door Mohammed Bouyeri. Afgeslacht vanwege zijn mening. #RIPTheo”

Ook oud-LPF’er Hans Smolders, destijds een goede vriend van Van Gogh, schreef op Facebook: “Mijn maatje Theo, vandaag alweer 21 jaar geleden op beestachtige wijze vermoord! Blijft een enorm groot verlies!”

De moord op Theo van Gogh was niet alleen een persoonlijke tragedie, maar ook een aanval op een fundamenteel principe van de Nederlandse samenleving: de vrijheid om te zeggen wat je denkt. Die vrijheid staat sindsdien onder voortdurende druk. De angst, zelfcensuur en polarisatie die volgden, zijn nog steeds voelbaar.

Eenentwintig jaar later is de littekenlijn nog zichtbaar. Theo van Gogh is niet meer, maar zijn stem — scherp, provocerend en onbuigzaam — echoot nog altijd in het debat over vrijheid, religie en identiteit in Nederland.