-Dina-Perla Portnaar- Abortus: nieuwe mogelijkheden en het collectieve weefsel dat vrouwen en kinderen opvangt

Nu breken echter nieuwe tijden aan als kunstenaar. Inmiddels begeef ik me met de romans in de wereld van fictie en pas ik de levenskunsten anders toe. The sky is the limit. Ik mag alles maken waar ik zin in heb! Dus abortus ga ik hier niet meer vanuit persoonlijke verhalen behandelen, maar wel vanuit doorleefde wijsheid. Dit betekent een filosofische en spirituele kijk als reactie op het voorstel van D66 om abortus als mensenrecht te erkennen.

Want dat het hoge bewustzijn standaard ontbreekt in de pilaren van onze samenleving en hoe ernstig de gevolgen daarvan zijn, is wel duidelijk. Maar juist in het geval van de kwestie abortus vind ik het schrikbarend kwaadaardig hoezeer niemand in de politiek voorrang geeft aan dat spirituele narratief en de gelaagde betekenis van het leven.

De discussie over abortus is weer opgelaaid, mede door het initiatief van D66 om toegang tot abortus als mensenrecht vast te leggen. Dit voorstel heeft geleid tot debat in de Tweede Kamer, waarbij partijen zoals de VVD, GroenLinks, PvdA en SP het plan steunen. Terwijl de SGP, ChristenUnie en Forum voor Democratie zich verzetten.

Kardinaal Wim Eijk uitte kritiek door te stellen dat abortus geen mensenrecht is en dat het recht op leven van ongeboren kinderen wordt ontkend. Via De Dagelijkse Standaard publiceerden we al diverse malen over het thema abortus. Via YouTube vinden we bergen met educatieve video’s terug.

In dit debat wordt voorbijgegaan aan de diepere, existentiële vragen die abortus oproept. Het gaat niet alleen om wetgeving of medische procedures, maar om de essentie van het mens-zijn voorbij de fysieke ontwikkelingen van een foetus gedurende de ontwikkelweken. De waarde van het leven gaat over de rol van de ziel.

Maurice Merleau-Ponty, een Franse fenomenoloog, benadrukte het belang van het lichaam in onze ervaring van de wereld. Voor hem is het lichaam niet slechts een object, maar de subjectieve toegangspoort tot de werkelijkheid. Deze visie nodigt uit om het lichaam te zien als een medium tussen de ziel en de driedimensionale menselijke wereld. Abortus raakt dan niet alleen de fysieke integriteit van het lichaam, maar ook de spirituele dimensie van het mens-zijn.

Een andere denker die licht werpt op deze kwestie is de Duitse filosoof Max Scheler. Hij stelde dat de mens niet alleen een biologisch wezen is, maar ook een spiritueel wezen met een moreel bewustzijn. Volgens Scheler is het vermogen om te voelen en te kiezen wat goed is, essentieel voor de menselijke waardigheid. Abortus roept dan de vraag op in hoeverre het morele bewustzijn van de moeder en de ziel van het ongeboren kind met elkaar in balans kunnen worden gebracht.

De Oostenrijkse filosoof Edith Stein benaderde het menselijk bestaan vanuit een fenomenologisch perspectief. Ze benadrukte de uitzonderlijke ervaring van elk individu en de verantwoordelijkheid die daarmee gepaard gaat. In haar visie is het leven een gave die met zorg en verantwoordelijkheid moet worden behandeld. Abortus roept dan de vraag op in hoeverre het beëindigen van een mogelijk leven in overeenstemming is met deze verantwoordelijkheid.

In de spirituele werken wordt de ziel gezien als het onzichtbare, eeuwige aspect van de mens. De Indiase filosoof Sri Aurobindo stelde dat de ziel de ware essentie van het individu is en dat het fysieke lichaam slechts een tijdelijke verblijfplaats is. Volgens Aurobindo is het leven een proces van spirituele evolutie, waarbij elke ervaring bijdraagt aan de ontwikkeling van de ziel. Abortus zou dan niet alleen een fysieke ingreep zijn, maar ook een ingreep in het spirituele pad van zowel de moeder als het ongeboren kind.

De Russische filosoof Vladimir Solovyov benadrukte het belang van liefde en solidariteit in het menselijke bestaan. Hij stelde dat de mens diens ware natuur pas volledig kan realiseren in relatie tot anderen. Hiermee is abortus niet alleen een individuele keuze, maar heeft het ook implicaties voor de gemeenschap en de onderlinge verbondenheid van alle mensen.

Het voorstel van D66 om abortus als mensenrecht te erkennen, legt de nadruk op de autonomie van de vrouw. Het idee dat ze moet kunnen bepalen. Een belangrijk principe, maar het roept ook de vraag op in hoeverre het collectief verantwoordelijkheid draagt voor het leven en welzijn van haar leden, inclusief de ongeborenen. Hoe vinden we de juiste balans tussen individuele vrijheid en collectieve verantwoordelijkheid?

De Franse filosoof Emmanuel Mounier pleitte voor een personalisme, waarbij de waardigheid van de persoon centraal staat, maar altijd in relatie tot anderen. Hij stelde dat het individu nooit geïsoleerd kan worden beschouwd, maar altijd deel uitmaakt van een groter geheel. Hiermee roept abortus de vraag op hoe de belangen van de moeder en het ongeboren kind in harmonie kunnen worden gebracht binnen het collectief.

In plaats van dit debat te beperken tot juridische of medische termen en eindeloos te leuren, waarmee Nederland het onbehagen uit Amerika nabootst, of enigszins dictatoriaal op EU-niveau te regelen zodat nationaal niveau buiten spel wordt gezet, pleit ik voor een holistische benadering die de fysieke, ethische en spirituele dimensies van abortus erkent.

Dit betekent niet dat we de autonomie van de vrouw moeten ontkennen, maar dat we deze moeten begrijpen binnen een breder perspectief dat de ziel van dit ongeboren kind en de verantwoordelijkheid van het collectief omvat. Vooral in het geval van de gruwelijkheden waar vrouwen nog altijd de dupe van zijn. Denk aan incest. Een dergelijke benadering vraagt om een samenleving die de spirituele dimensies van het menselijk bestaan erkent.

Het voorstel van D66 om abortus als mensenrecht te erkennen, gaat over het waarborgen van de autonomie van vrouwen. Door de inzichten van filosofen als Merleau-Ponty, Scheler, Stein, Aurobindo, Solovyov en Mounier te integreren, kunnen we een dieper begrip ontwikkelen van de implicaties van abortus, niet alleen voor de moeder, maar voor de samenleving als geheel.

Als we werkelijk de waarde van het leven erkennen in alle lagen, waaronder fysiek, spiritueel, existentieel, emotioneel en intellectueel, dan moeten we bereid zijn om dit debat anders te voeren, namelijk over alternatieven. Wat gebeurt er wanneer we ons als collectief meer inspannen om abortus niet als enige uitweg te zien, maar vrouwen te ondersteunen in de keuze om het beginnende leven op een andere manier en in een andere omgeving een kans te geven?

Een vrouw die een abortus ondergaat, draagt die ervaring vaak een leven lang mee. Niemand ervaart dit slechts als een snelle en vergankelijke medische ingreep. Want dit raakt altijd aan het geweten, de identiteit en vorming van het innerlijke leven. Veel vrouwen beschrijven een stil, vaak onuitgesproken lijden dat jaren later nog voelbaar is. Vaak geldt dit ook voor hun naasten.

Een spirituele benadering van abortus vraagt daarom ook om compassie met deze vrouwen. Om de erkenning dat abortus littekens nalaat die niet met een klinische handeling verdwijnen. Dát is haar autonomie op een heel andere manier ondersteunen dan steeds weer plat bekvechten in de Tweede Kamer zonder fundering…

Het wordt tijd dat we nadenken over structuren waarin vrouwen worden opgevangen, ondersteund en begeleid, zodat ze niet gedwongen zijn tot een beslissing die hun ziel voor de rest van hun leven zal tekenen. Denk aan collectieve opvang, uitgebreidere financiële en psychologische ondersteuning en meer ruimte om een kind te laten opgroeien binnen een breder collectief, bijvoorbeeld met de inzet van sociale zorg.

It takes a village to raise a child is niet zomaar een gezegde. Het gaat over een grote mate van betrokkenheid en solidariteit. Over de erkenning dat de verantwoordelijkheid voor nieuw leven niet alleen bij de individuele vrouw ligt, maar gedeeld moet worden door ons allemaal.

Dit perspectief biedt een brug tussen de polen van het debat. Aan de ene kant staat het liberale streven naar autonomie: vrouwen moeten vrij zijn om hun eigen keuzes te maken. Aan de andere kant staat de conservatieve nadruk op menselijke waardigheid en bescherming van ongeboren leven.

Als we vrouwen de keuzevrijheid geven binnen een systeem waarin ze wérkelijke steun ervaren om hun kind te behouden en ergens anders goed te laten opgroeien, komen deze waarden dichter bij elkaar dan we nu denken.

Autonomie wordt dan niet uitgehold, maar juist verdiept. Een vrouw kiest vanuit vrijheid, maar ook vanuit de zekerheid dat ze er niet alleen voor staat. De menselijke waardigheid wordt bewaakt, niet door dwang, maar door liefdevolle structuren die onze kwetsbaren beschermen. Zo kan een samenleving elkaar verstaan in plaats van elkaar eindeloos bevechten…

De vraag is dus niet alleen of abortus een recht is. De diepere vraag is hoe we als samenleving zó ingericht kunnen zijn dat abortus minder nodig wordt en we de autonomie van de vrouw veel en veel beter – lees praktischer – kunnen ondersteunen. Het antwoord ligt niet in verbieden, maar in het openen van nieuwe mogelijkheden en het versterken van het collectieve weefsel dat vrouwen en kinderen opvangt. Wedden dat vrouwen dan ineens massaal hele andere keuzes gaan maken?

Als we dit gesprek voeren voorbij partijpolitiek en ideologische loopgraven – lees gemekker van politici die er geen moer van snappen omdat ze niks doorleefd hebben en alleen willen scoren – dan ontstaat er ruimte voor heling, compassie en wijsheid. Begrijpen vanaf een afstand is immers iets anders dan bevatten.

Abortus zal altijd een moeilijk en beladen thema (voor me) blijven. Maar als we de moed hebben het spiritueel perspectief op één te zetten en tegelijkertijd praktische alternatieven te ontwikkelen, kunnen we een samenleving scheppen waarin zowel de autonomie van de vrouw als de menselijke waardigheid van nieuw leven tot hun recht komen. Wow, dat lijkt me een land waarin nog een heleboel andere kwesties ineens zuurstof toegediend krijgen. Elkaar verstaan.