-Dina-Perla Portnaar- Puur kunstenaarschap is verzet tegen voorspelbaarheid en uniformiteit

De Franse filosoof Henri Bergson sprak over durée – een innerlijke tijd die geen klok kan meten. Tegenwoordig zouden we dit flow noemen. Kunst ontstaat in het spanningsveld tussen tijd, gevoel en denken. Tussen praktijk en theorie. Lichaam en geest. Maurice Merleau-Ponty wees er al op dat waarnemen nooit alleen een kwestie is van zien of horen, maar van een lichamelijke en geestelijke wisselwerking.

Een kunstenaar vangt dit complexe web van ervaring in het werk. Een machine kan een vorm of een zin produceren, maar nooit die transformatie ondergaan. AI kent geen twijfel, inzicht of kwetsbaarheid zoals mensen die hebben. Precies die elementen die kunst levend maken.

Voor mij is schrijven een ritueel van zelfonderzoek. Mijn roman-in-wording is niet zomaar een verhaal, maar een manifest van doorleefde ervaring. Elke scène is voortgekomen uit persoonlijke gebeurtenissen, slapeloze nachten, momenten van euforie, periodes van vastlopen en opnieuw beginnen. Ik lees mijn teksten hardop, wandelend door de kamer, zoekend naar de juiste balans tussen commercieel en filosofisch en plot en poëzie.

Schrijven is vallen en opstaan, een proces dat langzaam groeit en waarin fouten noodzakelijk zijn. Een bewijs dat kunstenaarschap geen technische vaardigheid is, maar een existentiële daad. In een tijd waarin machines ons werk versnellen, kies ik bewust voor mijn eigen ritme, namelijk vaak traag, soms grillig en altijd menselijk.

De Franse denker Gaston Bachelard zag in de poëtische verbeelding een ruimte waar tijd, herinnering en droom samenkomen. In die ruimte ontstaat kunst. Ideeën die zich weven uit observatie en emotie en uit stof en licht. Kunst ontstaat waar we durven te falen en vertragen. Waar we weigeren om ons te laten leiden door algoritmische perfectie. Puur kunstenaarschap is daarmee een daad van verzet tegen voorspelbaarheid en uniformiteit.

Henri Maldiney, een minder bekende maar invloedrijke filosoof, beschreef kunst als een manier om het bestaan zelf te ervaren. In het creatieproces leggen we contact met ons diepste zelf én met de wereld om ons heen. Dat is precies wat niet te automatiseren valt.

De Poolse filosoof Leszek Kołakowski herinnerde ons eraan dat creatieve autonomie essentieel is voor vrijheid. Wie kiest voor puur kunstenaarschap, oftewel scheppingskracht zonder AI, weigert zich over te geven aan gemak en externe structuren. Ernst Bloch voegde daaraan toe dat creativiteit altijd een utopische dimensie heeft. Kunst kijkt vooruit, schept alternatieve werkelijkheden en voedt onze verbeelding.

De Franse filosoof Catherine Malabou muntte de term plastische intelligentie: het vermogen van de geest om zichzelf steeds opnieuw te vormen. Precies dat is wat kunstenaarschap in tijden van AI vereist. Buigzaamheid, verandering en toch trouw blijven aan een innerlijke kern.

Ook Tetsuro Watsuji, de Japanse denker over ruimte en menselijke relaties, benadrukte dat kunst nooit louter persoonlijk is. Het is altijd een dialoog met de wereld. Een weefsel van context en cultuur. Een machine kan dat imiteren, maar nooit werkelijk ervaren.

In mijn roman en toekomstige projecten voel ik die verantwoordelijkheid. Mijn keuze voor puur scheppen is niet slechts een artistieke, maar ook een filosofische positie. Scheppen is een verlengstuk van mijn geaccumuleerde wijsheid. Het is een eerbetoon aan het menselijke vermogen om betekenis te creëren, te worstelen en te overwinnen.

Kunstenaarschap vraagt vandaag om meer moed dan ooit. Namelijk de moed om te falen, opnieuw te beginnen en trouw te blijven aan je eigen ritme en tegenwicht te bieden aan de machinerie. Het is een daad die zowel intellectueel als emotioneel geladen is en die de essentie van ons bestaan viert. Wie kiest voor het menselijke ritme, dus voor imperfectie en authenticiteit, kiest voor vrijheid.

Daarom mijn oproep: blijf creëren. Blijf zoeken, falen en weer opstaan. Kies voor het proces, niet voor de shortcut. Kies voor het ritme dat alleen jullie kunnen maken. Kies voor puur. In die keuze schuilt een diepe wijsheid. Een filosofische oefening en een daad van verzet. Alleen zo ontstaat kunst die echt leeft, ademt en herinnerd wordt. Kunst die niet uit een algoritme rolt, maar uit een mens. Precies dát is de kracht van de (levens)kunst.