-Dina-Perla Portnaar- Zeg me wat je ziet

Op de zonnige zondagochtend loop ik naar het Museumplein, op loopafstand van mijn huis, voor een drone-opname voor This is Holland. Het resultaat wordt dit jaar beschikbaar gesteld als ‘ervaring’ voor een museum in Amsterdam-Noord. Lang geleden heb ik meer van dit soort klussen gedaan en een jaar een acteeropleiding gevolgd. Al gauw heb ik dat gelaten voor wat het is. Nu, zomaar uit het niets, trekt deze klus me. Het lijkt me namelijk mooi om met mijn Museumplein vereeuwigd te worden op beeld.

Bij de verzamelplaats voor de figuranten kom ik een echtpaar tegen dat alles belichaamt wat dit land zo Nederlands maakt. Een interessante, onverwachte ontmoeting zo rond zes uur ’s ochtends. Ze vertellen me dat hun zoon en dochter afstammen van Nederlanders die al vierhonderd jaar van generatie op generatie hier op eigen bodem lopen te ploeteren. Ook voor ons. Voor ons voedsel bijvoorbeeld. Of voor natuurbehoud.

Na een kop koffie hoor ik dat hun zoon de drone bestuurt. Geen doorsnee variant, maar een hoogtechnologisch exemplaar. Daarvoor zijn ze helemaal naar Engeland gegaan. Ze hebben een andere batterij voor in de drone opgehaald. Al met al mag de drone boven het Museumplein namelijk niet meer dan 25 kilo wegen. Regels. Regels. En oh ja, regels. Want het ding zou zomaar instorten. Of dzo.

Het leven zit nogal ingenieus in elkaar. Als tiener wil de zoon een spel hebben. Hij doet er vervolgens alles aan om het geld bij elkaar te sprokkelen. De vaardigheden die hij zichzelf daarmee heeft aangeleerd, zet hij tegenwoordig in voor nauwkeurige dronebesturing. Hij is bovendien de enige in Europa die met deze drone werkt. Zijn zus is verantwoordelijk voor de bewerking van de beelden.

Het echtpaar is aanwezig als figuranten en ondersteunende krachten. Maar doorgaans werken ze dus op het land. Sommigen zouden hen kortaf boeren noemen, waar niets mis mee is. Alleen vergeten mensen weleens dat er achter die overkoepelende term een wereld met allemaal sub domeinen schuil gaat.

De vader spreekt lang over hoe zijn zoon zijn eigen dronekoers voert. Daar is vader trots op. Alles aan hun samenwerking is een toonbeeld van toegewijde inzet, familiaire rijkdom en stille vanzelfsprekendheid. Het raakt me omdat ik al veertig jaar in mijn eentje doorploeter. Ik ken dit niet. Deze ploeteraars worden vervolgens belemmerd met regels die kant noch wal raken. Let wel, mensen waar dit land altijd op heeft kunnen bouwen.

Een andere A-locatie in het land, bedoeld om op te nemen in de serie This is Holland, zal sneuvelen. De lokale ambtenarij heeft slechts twee dronevluchten toegestaan: één heen en één terug. Het terrein verkennen voor het filmen, is onmogelijk. Normaal gesproken, vormen twee dronevluchten de basis voor een opname.

De weersomstandigheden worden door de ambtenaars als niet relevant beschouwd. Je raadt het al: het weer is tijdens de opname heen en terug niet optimaal voor het doel. Met als resultaat, onbruikbare beelden en gemiste kansen. Het type geleuter waarmee de betreffende locatie in Nederland zichzelf buiten spel heeft gezet.

Vrijheid, flexibiliteit en vooruitgang? Ach. Alleen nog vanuit de perceptie van onwetende en idealistische buitenlanders bezien. Als die dit verhaal te weten zouden komen, zou ik me helemaal kapot schamen voor dit land.

Het echtpaar vertelt verder. De stikstofregels zijn tegenwoordig zo door gerationaliseerd dat zelfs lammetjes, amper maanden op hun levensteller, meetellen als vervuilers zoals schapen dat doen. Niet omdat het logisch is en lammetjes doorgaans zo beoordeeld worden. Maar omdat het lucratief is voor de gemeentekas. Zo opportuun als we zijn, worden lammetjes ineens boekhoudkundige eenheden. Terwijl het boerenleven zélf, dus de grond, arbeid en band met de natuur, voortdurend onder druk staat.

Het echtpaar vertelt me hoe hun energiekosten voor hun kassen zijn gestegen sinds de oorlog in het oude gebied van de Sovjet-Unie. Van €325 naar meer dan €800. Die pittige Fransen (ik mag dat zeggen met mijn Franse achtergrond), ook wel überexperts in staken, zouden er de straat voor opgaan. Maar dat doen wij alleen met Palestijnse vlaggen. Flexibele contracten, creativiteit en discipline: het echtpaar zet het allemaal in.

En ze klagen niet, he? Ik hoor aan hoe ze gewoon schakelen en meegaan met de zoveelste beleidswijziging. Met een glimlach en opgestroopte mauwen… Maar de rek raakt eruit. Niet omdat ze opgeven. Omdat het systeem hen in de maling neemt. Omdat zovelen steeds stukjes bij hen eraf proberen te bijten.

Eerder in de week heb ik een andere onverwachtse ontmoeting in het deftige Laren, namelijk met Bram Moszkowicz. Ook getroffene van geleuter. Goed, hij heeft fouten gemaakt. Ik zie daarin sporen van transgene rationele patronen. Wie dat begrijpt, bevat ook hoe sommige onjuistheden ontstaan binnen lange ketens van pijn. Dat ontslaat niemand van verantwoordelijkheid natuurlijk.

Zijn straf is zwaarder dan die van menig moordenaar. Terwijl notoire schenders van onze rechtsstaat en menselijkheid lachend de cel inlopen voor schrikbarend korte duur en voldoende luxe. Het lijkt alsof de symbolische moraal regeert. Hard zijn voor wie zichtbaar is. Zwijgen over het structurele wanbeleid voor de gemiddelde low key crimineel.

Geef die man zijn toga terug. Eén kans en zie dan wat posttraumatische groei vermag. #FreeBram! Geen grap. Wedden dat het goed gaat? Hoe ik dat 'zomaar' durf te beweren als leek en niet eens een kennis van de beste man? Ik weet het nodige van posttraumatische groei af. Noem me maar een überexpert op dat vlak.

Het is waarom ik bijvoorbeeld achter Perdiep Ramesar heb kunnen blijven staan nadat hij als journalist bij Trouw de mist is ingegaan vanwege fictieve quotes. En kijk, posttraumatische groei is mogelijk en zichtbaar. In de Verenigde Staten zou dat de grandeur aan het respect krijgen die het verdient. Hier hebben we geleuter.

Het is waarom ik sommige briljante koppen met werkelijk waar publieke fiasco's aan verkeerde afslagen nog kan doorzien. En door elkaar zou willen schudden. Dat dan weer wel. Ik weet dat mensen niet voor zichzelf te behoeden zijn, dus dat door elkaar schudden, is vrij kansloos. En ik heb meer voorbeelden.

De derde onverwachtse ontmoeting van de week is in de trein. Ik zit naast een zeventienjarige onderweg naar Weesp en raak aan de praat. Een jongen met olijfgroene ogen, goude lokken (dan zijn er bij mij al punten gescoord) en een prachtig hart. Pom, mijn hond, is blij met de aaitjes over zijn ontplofte oranje vacht. Hoe dan ook, de jongen vertelt dat hij niet weet wat hij wil worden. Nog een jaar VWO te gaan, een scheikundepakket, maar geen idee waar het toe moet leiden.

We spreken over (mijn pijn met) AI, de toekomst en de blinde vlek van Nederland. Boven alles spreken we over hoe lastig het in dit land is om van koers te veranderen. Zijn moeder moest zich volledig opnieuw uitvinden. Hier is dat niet voor veel mensen weggelegd. Dus voelt hij de druk om een goede keuze te maken.

Want het voorsorteren van onze jongeren begint al op school. Veel te vroeg inderdaad. Daar wordt de rest van het werkende leven vervolgens aan gekoppeld. Al sinds de invoering van de vier profielpakketten — ik zat in het eerste jaar van dit model — wordt de vrijheid om breed te leren stukje bij beetje ingeperkt. Verschillende dingen naast elkaar doen, is niet echt gewenst. Het systeem is in zichzelf gekeerd.

Ik realiseer me dat dit model het begin is geweest van een onderwijssysteem dat stap voor stap achteruit is gegaan. Lang voordat verschillende waardesystemen in het onderwijs zichtbaar werden en met elkaar zijn gaan botsen. Ga maar eens terug in de tijd en reken maar uit. Wedden dat ik het bij het juiste eind heb?

Wat deze onverwachtse ontmoetingen verbindt, is hoezeer het doodgewone buitengewone burgers zijn. Doodgewoon Nederland, zonder poespas of complexe en hoogdravende morele en politieke discussies. Dit zijn onze mensen die toch wel behoorlijk in de steek gelaten worden af en toe.

Nogmaals, het gaat hier niet om debatten over botsende waardesystemen.. Gewoon mensen die ploeteren. Die dit land dragen. Die ons voeden. Die ons herinneren aan waar we vandaan komen. Maar ze worden genegeerd. Hun inzet wordt niet gezien. Hun taal wordt niet gesproken. Mensen die al honderden jaren hier zijn en trouw blijven aan Nederland. Die hier horen.

Ik vertel het echtpaar op Museumplein dat ik gewend ben om bij mezelf te horen en verder nergens. De verankering die ik in de buurt heb en waarvan ik steeds meer en meer voel dat ik die mag loslaten, mocht ik dat willen, is eigenlijk de enige die er is. Voor hen is dat anders.

Toch willen we het in Nederland maar niet zien. We verspillen liever onze tijd aan rechts versus links en andersom geleuter in plaats een blik te werpen op doodgewone buitengewone burgers.. In de afgelopen maanden zijn er daarom, als ik het goed begrepen heb, honderdduizenden Nederlanders definitief vertrokken. Geef hen eens ongelijk.

Het echtpaar verbouwt zelf nog gezonde producten op het land. Maar zovelen van ons moeten het doen met onbetaalbare groenten en fruit. Of met niks minder dan het gif van de supermarkten. Dát alleen al is reden genoeg om hier weg te gaan.

Al veertig jaar woon ik hier. In al die jaren heb ik zelden meer dan vijftien huizen tegelijk in mijn postcode te koop zien staan. Nu zijn het er 121, waarvan 5 in mijn straat… Niet omdat de huizen slecht zijn, van het fundament niet tot aan de puntjes op de i in het interieur niet. Niet omdat de buurt is veranderd in een speeltuin voor expats. Simpelweg omdat mensen zich in de maling genomen voelen.

Deze buurt wordt in tegenstelling tot wat iedereen denkt niet enkel gekaapt door hippe lui en door Jort Kelder's Bij ons in de PC-meute. Overal om me heen zie ik doodgewone buitengewone burgers, meestal met kinderen in de fietsbakken, iedere dag in de ratrace van hun leven hun best doen. Maar doodgewone mensen zijn moe van het geleuter. Hun bedankje? Gif in de supermarkt. Willen ze normale producten? Dan zijn die onbetaalbaar. Een overheid die hen niet meer begrijpt.

Als ik hier zou uitwijden over de plek waar ik graag naartoe zou willen verhuizen, dan zou het contrast met Nederland op dit moment pijnlijk duidelijk worden. Ik word momenteel niet alleen met die sluimerende onvrede geconfronteerd via mijn gewicht – het ultieme signaal dat er iets moet veranderen. Neem van me aan dat de voorbeelden van deze hardwerkende burgers geen typisch geval van confirmation bias zijn. Het verschil tussen hen en mij zit hem echter in wat voor mensen goed genoeg is qua standaarden en levenskwaliteit en wat hen hier houdt.

Of zoals een Belgische vrouw die vaker in Amsterdam is geweest me van de week zei: wat de f*ck is er met jullie prijzen aan de hand? Humus voor vier euro? Bij ons is dat negentig cent. Zijn jullie gek geworden? En dan nog een Belgische, epische (ik kwam het woord laatst zowat in ieder schrijven van een auteur tegen en nu wil ik het ook eens gebruiken) variant op mijn antwoord. Dit is Nederland anno nu. Nederland zonder filters. In alle eenvoud en bescheidenheid. Zoveel weet ik wel.

Waar dit heengaat? Ik kon haar niets antwoorden. Het lijkt me dus dat we doodgewone buitengewone burgers zo snel mogelijk serieus moeten nemen. Laten we beginnen met betaalbare en gezonde opties in de supermarkten voor iedereen. Vandaaruit verder.

Als we niet uitkijken, is This is Holland straks alleen nog een museumervaring. Een decor en herinnering. Terwijl de ploeteraars vertrokken zijn. Terwijl de erosie doorvreet. Terwijl de waardesystemen waar dit land op gebouwd is, zichzelf dreigen te verliezen. Alleen nog zichtbaar op oude prenten en opnames.

Zeg me dus welke richting het blijft uitgaan. Dat doet me denken aan een lied. Zeg me wat je ziet. Valt het tij te keren?