Khadija Arib fileert ‘peilingpolitiek’: debatten zijn geen paardenrace meer maar pure manipulatie

Oud-Kamervoorzitter Khadija Arib zegt hardop wat velen al langer denken: dit is respectloos naar de kiezer. “Debatten worden aan de hand van peilingen gevoerd, dat zou niet zo moeten zijn.”

Ze heeft volkomen gelijk. De Nederlandse democratie is veranderd in een door marketingbureaus gestuurd toneelstuk waarin de kiezer slechts figurant is.

Peilingen zijn ooit bedoeld als instrument, niet als stuurmiddel. Ze moesten inzicht geven, niet de koers bepalen. Maar inmiddels dicteren ze elk debat, elk gesprek en elke kop op de voorpagina. Journalisten vragen niet meer wat politici vinden, maar met wie ze willen samenwerken “als de cijfers zo blijven”.

Arib noemt dat terecht respectloos: “De kiezer is nu aan zet.”

Toch gaat het in elk debat alweer over coalities, niet over inhoud. Terwijl het land kreunt onder migratiedruk, torenhoge lasten en een woningcrisis die levens verwoest, praten politici vooral over zichzelf.

De media spelen hierin een hoofdrol. De peiling van vandaag is het script voor morgen. Wie stijgt, krijgt zendtijd. Wie daalt, wordt weggelachen. Dat leidt niet tot inhoudelijke debatten, maar tot soundbites en gespeelde verontwaardiging.

Kijk maar naar de laatste tv-debatten: lijsttrekkers zijn geen overtuigde vertegenwoordigers van ideeën meer, maar acteurs in een verkiezingssoap. De camera draait, het publiek klapt, en de campagneleiders meten direct de “impact” van elke oneliner. Democratie verwordt zo tot amusement.

En ondertussen? Ondertussen bepalen dezelfde peilingen of een partij überhaupt nog aan tafel mag schuiven. Als een D66 even stijgt, krijgt Rob Jetten ineens de allure van een “kingmaker”. Als de PVV daalt, klinkt het gejuich in de talkshows. Alsof democratie een sportwedstrijd is die je van commentaar voorziet.

Dat juist Arib, voormalig PvdA’er, dit zegt, is opvallend. Ze weet hoe het spel gespeeld wordt. Ze kent de regie achter de schermen en durft nu te zeggen wat haar oud-partijgenoten niet meer durven: het politieke debat is gegijzeld door peilingen en beeldvorming.

Ze benoemt iets wat zelden wordt uitgesproken: elke peiling beïnvloedt kiezersgedrag. Wie hoort dat een partij “toch geen kans maakt”, stemt eerder strategisch. Wie denkt dat zijn favoriet “toch wel wint” of juist "toch wel verliest," blijft thuis. En dan heb je nog van die types die altijd bij de winnaars willen horen, en daarom op de partij stemmen die volgens de peilingen aan kop gaat.

Peilingen vormen zo een zichzelf versterkend systeem dat de democratie vervalst.

Wat Arib zegt, is pijnlijk waar: de kiezer is verworden tot decorstuk. Politieke partijen varen niet meer op principes, maar op percentages. En de media - die ooit de macht moesten controleren - voeden juist die oppervlakkige race.

Het is hoog tijd om de macht over het publieke debat terug te geven aan de kiezer zelf. Niet de peiling bepaalt de richting van Nederland, maar het stemhokje. En dáárin is de kiezer geen datapunt, maar de baas.