Lagere ochtendopkomst bij verkiezingen: slechts 12 procent van de kiezers stemde tot half elf

Dat lijkt op het eerste gezicht een klein verschil, maar voor kenners is het een belangrijk waarschuwingssignaal. Nederland is moe, wantrouwig, en veel kiezers lijken zich af te vragen of hun stem nog wel iets uithaalt.

Het goede nieuws? Als er minder stemmen is elke individuele stem feitelijk meer waard. Wél stemmen heeft dan dus nóg meer nut.

De lagere opkomst past in een patroon dat al maanden zichtbaar is in de peilingen en straatinterviews. Veel Nederlanders voelen zich vervreemd van de politiek. Ze zien Haagse partijen die beloven te luisteren, maar vervolgens hetzelfde beleid uitvoeren - ongeacht de uitslag.

De herinnering aan de val van Rutte IV, de toeslagenaffaire, de stikstofchaos en de eindeloze ruzies over migratie en klimaat in het kabinet Schoof weegt zwaar. Veel kiezers hebben het gevoel dat hun stem niets meer verandert aan de koers van het land.

En dat gevoel vertaalt zich nu in de opkomst.

Onderzoeksbureau Ipsos I&O benadrukt dat het nog te vroeg is om definitieve conclusies te trekken. De meeste mensen stemmen namelijk in de middag of na werktijd. Toch zijn ook daar zorgen: als het vertrouwen in de politiek laag blijft, kan de uiteindelijke opkomst duidelijk lager uitvallen dan de 77,7 procent van 2023.

Het bureau ziet een opvallend verschil tussen groepen:

Dat laatste is zorgwekkend, want juist die groep bepaalt vaak de doorslag in spannende verkiezingen. En raad eens op welke partijen die jongeren en middenklasse-kiezers juist willen stemmen als ze de tijd tóch even nemen om naar het stemlokaal te gaan? Juist, op de rechtse partijen. Het is dus juist van het grootste belang dat zij wél naar de stembus gaan.

Veel Nederlanders hebben het gevoel dat ze voortdurend moeten stemmen, maar dat de verkiezingsuitslagen uiteindelijk leiden tot dezelfde gezichten aan tafel. Rutte, Kaag, Hoekstra, Timmermans, Jetten, Bontenbal, Klaver, Yesilgöz - het lijkt een carousel die blijft ronddraaien.

Na jaren van kabinetscrises, stikstofpaniek en klimaatdwang voelen veel burgers zich politiek uitgeput. Dat verklaart waarom steeds meer kiezers hun vertrouwen verleggen naar buitenstaanders, nieuwe partijen of helemaal niemand meer.

De lage opkomst in de ochtend is dus geen toeval - het is een symptoom van een politiek systeem dat het contact met de samenleving is kwijtgeraakt.

In Den Haag maken campagneleiders zich zorgen: de middengroepen, traditioneel de ruggengraat van de democratie, zijn grilliger dan ooit. Zij beslissen pas op het laatste moment, en veel van hen twijfelen of stemmen überhaupt zin heeft.

Politieke analisten waarschuwen dat de lage opkomst de extreme flanken kan versterken, simpelweg omdat hun achterban wél gemotiveerd is om te stemmen. De partijen die het meeste vertrouwen uitstralen - of juist de hardste boosheid verwoorden - hebben daardoor een voorsprong.

De lage opkomst in de vroege uren van verkiezingsdag is meer dan een cijfer - het is een signaal. Een signaal van vermoeidheid, wantrouwen en afkeer van een politiek systeem dat niet luistert. Of de opkomst vanmiddag nog aantrekt, zal blijken. Maar één ding is zeker: veel Nederlanders zijn hun geloof in Den Haag kwijt - en dat is een groter probleem dan welke peiling ook.

Heb jij nog niet gestemd? Doe dat nu dan alsnog. Bij een lage opkomst is elke stem ironisch genoeg meer waard. Sleep je luie reet dus toch nog even naar de stembus en stem.