Martin Bosma reageert met pure klasse op dolkstoot kartel: ‘Macht is een geleende fiets’

Het is een zwarte bladzijde in de parlementaire geschiedenis. Martin Bosma, door vriend en vijand (als ze eerlijk zijn) erkend als de beste voorzitter in jaren, is geslachtofferd op het altaar van de 'cordon sanitaire'-politiek. Omdat D66 na de verkiezingen van vorige maand de grootste is geworden (met evenveel zetels als de PVV, maar toch), hebben ze de touwtjes in handen genomen om de PVV te vernederen. Maar waar kleinzerige politici zouden gaan stampvoeten, reageert Bosma met de rust van een man die weet dat hij moreel gewonnen heeft.

In een eerste reactie voor de camera’s van de pers toonde Bosma zich gisteren realistisch, maar zichtbaar geraakt. "Mijn eerste reactie is natuurlijk: ontzettend jammer," stelde hij. "Want ik heb het twee jaar lang met ontzettend veel plezier gedaan en in de eerste stemronde heb ik het heel goed gedaan, boven verwachting. Maar het heeft niet zo mogen zijn. Het is wat het is."

Het is die nuchterheid die we gaan missen op de voorzittersstoel. Geen hysterie, geen tranendal, maar een feitelijke constatering. Bosma weet dondersgoed wat er gebeurd is: hij is niet weggestemd op kwaliteit, maar op partijkleur. Het kartel kon het niet verkroppen dat een PVV'er feitelijk de baas van het parlement was, zeker niet nu de spanningen in de coalitievorming (met een groot D66 en een groot PVV-blok) op scherp staan.

Met een knipoog naar voormalig PvdA-kopstuk Ronald Plasterk vatte hij zijn verlies samen: "Tja, dit is verlies. Ik had hier liever met een big smile op mijn gezicht gestaan, maar zoals Ronald Plasterk al een keer zei: 'macht is een geleende fiets'." Een pijnlijke waarheid voor de VVD, die zich momenteel gedraagt alsof de macht hun geboorterecht is.

Wat Bosma siert, is dat hij weigert om als een soort 'hulpje' van Thom van Campen te gaan fungeren. Waar anderen zouden blijven plakken voor het pluche en de vergoeding van het ondervoorzitterschap, trekt Bosma een principiële streep.

"Ik stop er ook helemaal mee," zei hij beslist over zijn bestuursfuncties. "Ik zal geen ondervoorzitter meer zijn, ik zal geen lid meer zijn. Er is een nieuwe koning aan de macht gekomen, dan moet zijn voorganger daar niet bij aanwezig zijn."

Het is een statement van formaat. Bosma weigert onderdeel te zijn van het circus dat Van Campen en zijn springende fractiegenoot Martens ervan maken. Hij gunt zijn opvolger de ruimte, maar weigert zijn eigen statuur te verlagen door als tweede viool te spelen in een orkest dat vals speelt. Het is de houding van een staatsman, iets waar ze bij D66 en VVD nog wat van kunnen leren.

Maar elk nadeel heeft zijn voordeel. En dat voordeel is voor ons, de kiezer, en voor de oppositie. Want doordat Bosma geen voorzitter meer is, hoeft hij niet meer neutraal te zijn. De zwijgplicht is voorbij. De voorzittershamer wordt ingeruild voor het verbaale fileermes.

Zijn ogen twinkelden toen hij zei: "Ik ben nog steeds gewoon Kamerlid. Dus ik ga daar weer zitten en ik ga weer gewoon in commissiedebatten actief worden. Daar heb ik heel veel zin in."

Laat dit even bezinken. Het kabinet-Schoof (demissionair) en de formatie-onderhandelaars van D66 en CDA kunnen hun borst natmaken. De scherpste tong van het Binnenhof is niet langer gebonden aan de regels van het voorzitterschap. Bosma gaat weer doen waar hij in excelleert: de hypocrisie van de macht blootleggen, de D66-waanzin fileren en de stem van de vergeten Nederlander laten horen. Ze dachten van hem af te zijn door hem weg te stemmen, maar ze hebben zojuist de leeuw uit zijn kooi gelaten.

Het wegstemmen van Bosma is een pyrrusoverwinning voor het kartel. Ze hebben hun 'eigen' mannetje op de bok, maar ze hebben de democratie en het aanzien van de Kamer beschadigd. De beelden van een waardige Bosma tegenover een uitzinnige VVD-fractie zeggen alles over de verhoudingen in het Nederland van 2025.

Bosma vertrekt met opgeheven hoofd. Hij levert zijn fiets in, maar pakt zijn zwaard terug. En dat zwaard zal de komende tijd genadeloos zwaaien in de debatten. Thom van Campen mag dan de voorzitter zijn, Martin Bosma blijft de morele winnaar.