Stempelmachines in plaats van democratie: partijen durven geen lijsttrekkersstrijd aan

Dat noemen we tegenwoordig “partijorganisatie”. Maar in werkelijkheid is het een vernedering van de partijdemocratie. Een angstig ritueel om controle te houden, verdeeldheid te maskeren en de achterban dom te houden.

Neem de PvdA/GL-fusiepartij. Op papier progressief, inclusief, democratisch. In de praktijk? Een partij waarin de statuten bepalen dat bij voorkeur één persoon wordt voorgedragen als lijsttrekker. Frans Timmermans, uiteraard. De rest mag zich melden, maar alleen als ze “vergelijkbaar geschikt” zijn. Wat een farce. In 2023 mochten leden kiezen tussen “Frans” of “geen van de kandidaten”. Dat is geen verkiezing, dat is een façade.

Of neem de VVD. Dilan Yesilgöz werd nog geen twee dagen na de val van het kabinet al opnieuw als lijsttrekker gepresenteerd. Waarom geen verkiezing onder de leden? Simpel: angst voor een herhaling van 2006, toen Rita Verdonk meer voorkeursstemmen haalde dan Mark Rutte en de partij bijna uit elkaar spatte.

En dan NSC, de partij van Pieter Omtzigt. Of, nou ja, tegenwoordig van Nicolien van Vroonhoven. Ze durven het woord “verkiezing” überhaupt niet hardop uit te spreken. Eerst plaatsten ze een open vacature, nu moet een “commissie” de meest “charismatische” kandidaat voordragen. Als dit niet lachwekkend was, was het beangstigend.

Oud-PvdA-voorzitter Hans Spekman verwoordt het perfect:

En dat is precies wat deze partijen geworden zijn. Leden mogen doneren, folderen en stemmen op de door de top gekozen kandidaat. Wie kritisch is? Weggezet als lastig, verdeelzaaiend of – zoals de PvdA het zo graag noemt – “niet loyaal aan de gezamenlijke missie”.

Kijk naar het buitenland: in Engeland en België zijn lijsttrekkersverkiezingen de normaalste zaak van de wereld. Kandidaten stellen zich openlijk beschikbaar, debatteren, verschillen van mening en leggen zich na afloop neer bij de uitslag. Dat heet volwassen politiek.

In Nederland? Daar zijn we bang voor “reuring”, “twijfel over leiderschap” en “imago-issues”. Alsof het erger is om discussie te voeren dan om je leden compleet buitenspel te zetten. Wat een lafheid.

PVV-leider Geert Wilders benoemde zichzelf meteen weer tot lijsttrekker en zelfs premierskandidaat. Geen verkiezing, geen intern gedoe, maar helderheid. En hij kan dat maken – de PVV heeft geen ledenstructuur en is daar eerlijk over.

Het uitblijven van open lijsttrekkersverkiezingen laat zien wat er écht speelt in politiek Den Haag: een diepe angst voor transparantie, debat en ledeninvloed.

De kiezer vertrouwt de politiek niet. Slechts 11% denkt dat een nieuw kabinet iets gaat oplossen. En terecht, als partijen hun eigen mensen niet eens durven te vertrouwen met een simpele keuze: wie moet ons aanvoeren?

Wat we zien is geen strategie. Het is een symptoom van angst, arrogantie en wantrouwen tegenover de eigen achterban.

Als je je leden niet vertrouwt, verdien je hun stem niet.