Dr. Gert Jan Mulder: “De EU verliest haar democratische ziel – de geschiedenis waarschuwt”
Europa balanceert in 2025 op de rand van een moreel en politiek breekpunt — en de parallellen met de jaren dertig in Duitsland zijn griezelig helder. In die tijd liet een bevolking zich meevoeren door retoriek, angst, propagandakanalen en leiders met schimmige agenda’s. Vandaag gebeurt dat opnieuw — alleen in maatpak en via sociale media.
I. De verzwakking van de gevestigde orde
In Duitsland is de afgang van Friedrich Merz indrukwekkend. Volgens recente peilingen is slechts 26 % van de Duitsers tevreden over zijn beleid, terwijl 71 % ontevreden is — een historisch dieptepunt voor de CDU-leider. Bovendien staat de AfD in meerdere landsonderzoeken boven de CDU/CSU, bijvoorbeeld 26 % tegenover 24 % voor CDU/CSU in een recente peiling. In de deelstaatverkiezingen van Thüringen behaalde de AfD zelfs een absolute overwinning met 33 % van de stemmen, de eerste keer dat een rechts-radicale partij de grootste werd in een Duitse deelstaat.
In Nederland is Wilders al geruime tijd de grootste partij in landelijke peilingen — al heeft dat praktisch weinig effect op het regeringsbeleid. De gevestigde partijen blijven opereren volgens hun agenda’s, ongeacht de wil van grote delen van de bevolking.
Deze discrepantie — tussen wat de bevolking denkt en wat de politiek doet — lijkt steeds pregnanter te worden. Politici lijken losgezongen van hun basis, bestuurders opereren op hun eigen koers, en de Europese instituties doen alsof ze boven de democratie staan.
II. De oorlog en de taboes in het debat
De oorlog in Oekraïne, die sommigen al dateren vanaf 2014 of zelfs 2008, is het brandend middelpunt van deze tijd — en het publiek debat is grotendeels gecorrumpeerd.
Adviseurs als Jeffrey Sachs en kolonel Douglas Macgregor — die oproepen tot realisme, gesprekken en de-escalatie — worden vrijwel automatisch weggezet als “Poetinverstehers” of naïeve vredestichters. Hun analyses worden genegeerd of gecensureerd in de westerse media.
Sachs bijvoorbeeld stelt dat Oekraïne “the Afghanistan of Europe” zal worden, en hekelt de Amerikaanse dominantie in het ontwerp van het conflict. Hij verwijt de VS dat men vredesvoorstellen in 2022 heeft geblokkeerd. Tegelijk ondertekenden meer dan 300 economen een open brief waarin zij kritiek leveren op Sachs: ze noemen onder meer zijn neiging om de soevereine keuzes van Oekraïne te negeren en zijn narratief dat de NATO-uitbreiding de oorzaak is van de escalatie.
Een citaat van Sachs in het Europees Parlement luidde:
“Wij moeten Europa een onafhankelijke koers laten varen, en niet langer marionetten zijn van de Amerikaanse geopolitiek.”
III. De mechaniek van escalatie en propaganda
Dag na dag wordt er in Europese hoofdsteden geld over de grens gesmeten: drones, wapens, miljardensteun. Diplomaten, ministers en regeringsleiders vliegen heen en weer om handjes te schudden met Zelensky, alsof dat een visie impliceert in plaats van ritualisme. De retoriek is uniform: “solidariteit”, “verdediging van de democratie”, “onze plicht”.
Maar wie vragen stelt — welke escalaties, welke prijs, welke alternatieven — wordt snel neergesabeld. De keuze voor intransigeantie wordt voorgesteld als morele plicht, terwijl het in feite een politieke koers is, gevoed door belangen die zelden besproken worden.
Tegelijkertijd groeit de moedeloosheid onder de bevolking. Wie de escalerende droneoorlogen, sancties, exploitatie en escalatie ziet, vraagt: wat is de strategie? En wie gelooft dat stemmen nog enig verschil maakt, als de agenda’s al zijn voorgekookt?
Lees ook
IV. Duitsland in de spiegel van de jaren dertig
In de jaren dertig werd Duitsland beheerst door angst, propaganda en leiders die stap voor stap de democratie afbraakten.
De centrale macht groeide, lokale tegenstemmen werden systematisch onderdrukt. De media werden gecentraliseerd, met één verhaal (de Führer) dat geen dissidentie duldde. De bevolking, belegerd door economische crisis en politieke chaos, vond troost in slogans, radicale beloften en de belofte van “orde”. Wie het waagde tegen te spreken, werd geridiculiseerd, gebrandmerkt of veroordeeld.
In 2025 zien we echo’s daarvan: een EU die politieke beslissingen structureel terugtrekt bij nationale democratieën; een uniform discours dat elke afwijking ziet als verraad; een bevolking die zich machteloos en murw voelt; een politieke elite die zich niet verantwoort naar haar kiezers.
Daar waar Hitler groeide in de schaduw van crisis, chaos en onvrede, groeit nu het populisme — niet per se in nazi-vorm, maar in stijl, geest en veronachtzaming van democratische checks and balances.
V. Wat te doen? En wat te vrezen?
De geschiedenis leert dat machteloosheid kostbaar is. Wie denkt dat het nul effect heeft, helpt juist het systeem in stand te houden.
Wat kan — en moet — er gebeuren?
1. Herstel van pluralistisch debat. Leg taboes weg. Laat ook stemmen als Sachs, Macgregor, of kritische denkers aan bod komen, onder voorwaarden van verantwoording en open dialoog.
2. Transparantie over belangen. Wie financiert de wapenprogramma’s? Welke contracten en lobby’s draaien op de achtergrond?
3. Subsidiariteit en democratische verantwoording. Europese besluiten moeten terug naar nationale en zelfs regionale parlementen; niemand mag zich ongebonden wanen.
4. Defensieve realisme. Niet elke escalatie is legitiem. Soms is stelling houden, toezicht en diplomatie zinvoller dan blind geweld.
5. Mobilisatie van de burger. Niet via passiviteit, maar via georganiseerde protesten, publieke verantwoording, alternatieve media en onafhankelijke bewegingen.
“De geschiedenis herhaalt zich nooit letterlijk, maar haar echo’s klinken luider dan ooit.”
Voetnoten & bronnen
- 1. WELT.de: 'Merz so unbeliebt wie nie zuvor – AfD landet vor Union.'
- 2. Reuters: 'Germany’s far-right AfD tops poll for first time.'
- 3. Wikipedia: '2024 Thuringian state election.'
- 4. Democracy Now: Interview met Jeffrey Sachs, 18 februari 2025.
- 5. NZ Initiative: 'The wilful blindness of Putin’s apologists.'
- 6. Columbia Spectator: 'Economics professors condemn Jeffrey Sachs in open letter on Russia-Ukraine war.'
- 7. Toespraak Jeffrey Sachs in Europees Parlement, 2024.
- 8. Myth Detector: 'What do we know about Jeffrey Sachs?'
- 9. Reuters: 'Merz faces early election test in Germany’s most populous state,' september 2025.
Ga verder met lezen
Dit vind je misschien ook leuk
Laat mensen jouw mening weten
Lees ook
Loading
