Plasterks vlammende speech bij Pim Fortuyn Prijs 2025: Democratie versus absolutisme

Plasterk begon zijn speech met een eerbetoon aan Pim Fortuyn, de man die in 2002 werd vermoord om zijn moedige stem. Destijds was Plasterk kritisch op Fortuyn, maar nu erkent hij: “Hij was zijn tijd vooruit.” Fortuyn waarschuwde voor gebrekkige integratie, de gevaren van jihadisme en de uitholling van democratie door globalisering – en hoe gelijk had hij! Plasterk schaart zich achter deze visie en prijst de jury en eerdere winnaars, zoals Afshin Ellian en Fidan Ekiz, die net als Fortuyn taboes doorbreken. Maar het echte vuurwerk kwam daarna.

Vergeet links versus rechts, zegt Plasterk. De echte strijd is tussen democratie en absolutisme – de mentaliteit van lieden zoals Volkert van der Graaf en Mohammed Bouyeri, die met geweld hun ‘waarheid’ oplegden. Hij waarschuwt: we glijden af naar een punt waar fanatici – of ze nu jihadisten zijn of Extinction Rebellion-activisten – de rechtsorde negeren omdat ze menen het beter te weten. Dit is de kern van zijn betoog: wie de democratie niet centraal stelt, speelt met vuur. En Plasterk spaart niemand, ook niet zijn eigen PvdA, die hij ziet als deel van een verstard, links establishment.

Plasterk schetst een wereld waarin het establishment – media, universiteiten, multinationals – in handen is van een homogene kliek met één wereldbeeld. Vroeger was het rechts dat de dienst uitmaakte, nu is het links dat met woke dogma’s en klimaatobsessies de toon zet. Maar de burger is het zat. Arbeiders, ooit trouw aan de PvdA, keren zich af omdat hun portemonnee wordt opgeofferd aan onzinnige klimaatplannen. Homo’s voelen zich onbeschermd tegen islamitische intolerantie, terwijl links wegkijkt uit angst voor ‘islamofobie’. Zelfs in de VS stemmen zwarte kiezers steeds vaker op Trump, moe van de Democratische hypocrisie. Plasterks observatie is messcherp: de oude links-rechts-as is dood.

Met zeven voorbeelden legt Plasterk bloot hoe links en rechts van plaats zijn verwisseld. Vroeger demonstreerden linkse activisten tegen kruisraketten, nu juichen ze voor meer wapens. De katholieke kerk zong ooit ‘Shalom Chaverim’ voor Israël, nu breekt de Radboud Universiteit banden met de enige democratie in het Midden-Oosten. Shell-topmannen knuffelen Extinction Rebellion, terwijl de Amsterdamse politie onder GroenLinks-leiding Jodenjachten laat passeren maar cabaretier Hans Teeuwen intimideert. Links wil de Noordzee volplempen met windmolens, terwijl rechts de natuur wil beschermen. En waar links ooit opkwam voor de gewone man, is het nu rechts dat vecht voor betaalbare boodschappen. Plasterks lijst is een genadeloze aanklacht tegen de omgekeerde wereld waarin we leven.

De kern van Plasterk’s betoog is de dreiging van absolutisme. Of het nu jihadisten zijn die de wereld willen onderwerpen, of milieufanaten die denken dat het einde nabij is, hun logica is dezelfde: als je gelooft dat je de absolute waarheid hebt, is alles geoorloofd – van schilderijen bekladden tot moord. Plasterk trekt een huiveringwekkende parallel tussen Volkert van der Graaf, die Fortuyn vermoordde, en Mohammed Bouyeri, die Theo van Gogh doodde. Beiden zagen “geen andere weg”. En hij waarschuwt: groepen als Extinction Rebellion, die de rechtsorde negeren, zitten gevaarlijk dicht bij die grens. Als je gelooft dat de wereld vergaat, wat houdt je dan tegen om geweld te gebruiken?

Plasterk pleit voor een radicale terugkeer naar democratie: de wil van het volk, vertaald via grondwettelijke regels, moet weer centraal staan. Geen neerbuigende uitleg meer vanuit Brussel, geen etiketten als ‘wappie’ of ‘fascist’ voor andersdenkenden, geen NGO’s die met belastinggeld democratische besluiten saboteren. Hij roept op tot een “nieuwe mars door de instituties”, zoals Meloni in Italië en Milei in Argentinië laten zien. Niet omdat hij al hun keuzes steunt, maar omdat zij begrijpen dat politiek draait om de stem van de burger, niet om de dogma’s van een elite.