Haalt “New Deal” van Juncker eurozone uit het slop?

In de hogere gelederen van de EU wordt al enige tijd gesproken over een groeipact, ook wel “New Deal” genoemd. Het betreft een investeringsplan van in totaal 300 miljard euro, met geld afkomstig uit zowel publieke als private bronnen.

Vooral de nieuwe EC-voorzitter Jean-Claude Juncker en zijn secondant  Frans Timmermans maken zich sterk hiervoor, met steun van Draghi van de ECB  en van Dijsselbloem als voorzitter van de Eurogroep. De gedachte achter deze Europese “New Deal” is dat wanneer noodzakelijke hervormingen in verschillende EU-landen gepaard gaan met extra investeringen gericht op groei, de hervormingen gemakkelijker te verhapstukken zullen zijn in de betreffende landen. 

De negatieve sociale gevolgen van de hervormingen zouden dan deels opgevangen worden door een groei-impuls, die zal leiden tot meer werkgelegenheid en bestedingen. In dit kader moeten we ook de recente  afspraken zien tussen Frankrijk en Duitsland, waarbij Frankrijk 50 miljard euro zal bezuinigen en Duitsland daarentegen 50 miljard extra zal investeren. 

Nu ontgaat het mij eerlijk gezegd wat de Fransen ermee opschieten als de Duitsers extra investeren, maar goed, er is wel meer EU-logica die mij ontgaat. Misschien zijn er onderling afspraken gemaakt tussen Duitsland en Frankrijk dat Franse bedrijven ingezet worden bij infrastructurele projecten in Duitsland, zodat een deel van de baten in Frankrijk terecht komen. De vraag is dan meteen, hoe dit soort onderonsjes zich verhouden tot de door de EU verkondigde vrije mededinging.

Een andere prangende vraag is in hoeverre er zekerheid is dat Frankrijk en Italië daadwerkelijk  hervormingen zullen doorvoeren, als het groeipact eenmaal is opgestart.  In de afgelopen 20 jaar is vaker geprobeerd om te hervormen in Frankrijk, maar dit is elke keer stuk gelopen op de macht van de vakbonden, gesteund door stakende en/of demonstrerende volksmassa’s. Zie ook mijn eerdere DDS column:  Hervormingen in Frankrijk? Mais non!

Afgelopen week hebben we nog in België gezien, hoe een opgehitste menigte een land op stelten kan zetten met vernielingen en geweld, alleen maar vanwege het voornemen van de nieuwe Belgische regering tot enkele bescheiden hervormingen, die in Nederland al lang gemeengoed zijn. DDS-collega Tim Engelbart sprak terecht over linkse demonstranten als “hooliganesque megatokkies”. Het is dus afwachten of het hervormen in Frankrijk en Italië dit keer wél gaat lukken.

Dit gezegd zijnde, moet opgemerkt worden dat de combinatie van investeringen en hervormingen niet verkeerd is. We zitten immers met een door vraaguitval gekenmerkte balansrecessie. Het nadeel van hervormingen van bijvoorbeeld de arbeidsmarkt is dat die pas op de middellange termijn werken (verbetering van concurrentiekracht), maar op korte termijn een negatief effect hebben en daardoor de vraaguitval juist verergeren. Dit kun je proberen te compenseren met investeringen, maar dat zal in de eurozone, met door verkeerd monetair beleid verergerde vraaguitval, slechts ten dele lukken.

Meer informatie over het EU-groeipact van Juncker kunt u vinden in dit artikel van Prof. Eijffinger. In dit stuk staat weer een link naar een webpagina van ScienceGuide, die additionele informatie geeft. 

De vraag is overigens ook wat de kwaliteit van dit investeringsprogramma zal zijn. We weten uit de DFT-columns van Alex Sassen van Elsloo dat de kwaliteit van  overheidsinvesteringen de afgelopen decennia sterk is afgenomen. Sassen van Elsloo wijst op de sterk afgenomen economische groeiopbrengst per geleende dollar in de VS:  “In de periode 1947-1952 bracht 1 geleende dollar nog meer dan 4,50 dollar op in BBP, maar in de periode 2000-2009 is dit cijfer gedaald naar een schrikbarende 7 dollarcent”, aldus Sassen.  Ik vrees dat het in de eurozone niet veel beter zal zijn. 

Hebben we in het afgelopen decennium niet veel overheidsinvesteringen gezien in de EU die alleen maar schulden en geen enkele economische groei hebben opgeleverd? Denk aan peperdure geluidschermen bij Poolse snelwegen waarlangs alleen koeien grazen, ongebruikte Spaanse vliegvelden en snelwegen, Italiaanse en Griekse havens waar nooit een boot komt, of nutteloze rotondes. Mede door dit soort megalomaan fantasiebeleid staan veel Europese staten financieel aan de rand van de afgrond. Welke garantie hebben we dat het dit keer beter zal gaan? 

Kortom, het idee om een uitruil te doen van hervormingen met investeringen is in theorie niet verkeerd, maar er zijn heel wat mitsen en maren: ten eerste moet er dan écht hervormd worden door de landen die daarmee achter lopen (vooral Frankrijk en Italië) en ten tweede mag er alleen geïnvesteerd worden in zaken die op de lange termijn werkelijk renderen. Dat laatste zal Juncker spijkerhard moeten maken. Zo niet, dan heeft het geen enkele zin om 300 miljard euro toe te voegen aan de toch al topzware schuldenlast van de eurozone.

Volg Jan op Twitter: @JanGajentaan.